“Vandringen langs stien som bukter seg fra Jølstravatnet og opp til Astruptunet i det frodige landskapet ved Sandalstrand er en essensiell del av opplevelsen til den som besøker stedet. Stien danner en viktig overgang fra reiseveien til den fredelige atmosfæren i tunet - og til møtet med kunstnerhjemmet og kunstverkene. De nennsomt utformede terrengplatåene som Nikolai Astrup selv bygde, gir plass til vandringen, de gir areal for dyrkning og bosetning, og de er sentrale motiv i mange av hans malerier. 

Prosjektet «på vandring» bygger videre på dette særegne kunstneriske, kulturhistoriske og naturgitte landskapsforholdet gjennom etablering av nye vandringveier og rom: en ny sti fra fylkesveien opp til det nye visningssenteret, nye stier langs vannet og i åsen ovenfor tunet, og nye platåer for dyrkning og kunstopplevelser. Vi ønsker med dette å berike opplevelsen og øke forståelsen for kulturlandskapets unike kvaliteter og dets betydning for Nikolai Astrups kunstnerskap. ”

frå vatnet

Med respekt for det storslegne landskapet rundt Jølstravatnet er prosjektet forsøkt utforma på landskapets premissar. Vi har integrert visningssenteret i terrenget i form av ein terrassert bygningskropp som følger stigninga til tilkomstvegen og gir klimatiserte rom lagt under nye, beplanta platå. Kafeen er det einaste rommet som krager ut frå terrenget og gir utsikt utover vatnet og blikk av viktige motiv frå Astrups bileteverden. Det grøne, terrasserte taklandskapet er integrert saumlaust i bygningen sine frodige nærområde og dempar bygningens fjernverknad.

Sidan det ikkje er fjell i dagen på tomta, og terrenget ber spor etter hogsten som har foregått, er det rom for massebearbeiding og nyplanting. For å skape tilstrekkeleg plass til det relativt arealkrevande programmet, utan at det bratte terrenget blir dominert av eit stort bygningsvolum, har vi etablert ei skjering som følger tilkomstvegen i sør. Dette dannar eit platå for hovudetasje og bakvegg til visningssenteret. Delar av masseuttaket gir høve for å etablere nokre nye platå og stiar ned til fylkesvegen. Overskotsmassar må i ein seinare fase vurderast brukt i overkant av tomta, anten i form av terrengreparasjon eller rassikring. 

Bygget trappar seg i fire platå som møter det naturlege terrengnivået på tomta: 

1. Øvre nivå på høgde med adkomstvegen i sør som gir romslege adkomstareal og plass for eit lite bygningsvolum med heis for kunsttransport.
2. Mellomnivå rommar kontor,  sekundærinngang og publikumstolett.
3. Hovudnivå med hovudinngang og publikumsareal. 
4. Teknisk rom under kafeen. 

Vegen si stigning og platåa si plassering gir universell tilkomst til alle publikumsnivå og ei opplevingsrik vandring gjennom landskapet. I aust etablerer vi eit trappesamband og eit landskapsamfi som gir alternative gangsamband og plass for formidling og utandørs arrangement.

landskapsplan

Besøkande kan òg i framtida starte vandringa frå parkeringsplassen nedanfor Astruptunet, men sidan området har avgrensa parkeringskapasitet og stien ikkje er universelt tilgjengeleg, vil dei fleste nytte dei nye tilkomstane ved visningssenteret. For å ta vare på begge moglegheitene, foreslår vi ei «rundløype» som bind saman tunet og visningssenteret.  Det kan vere ein ny sti langs sjøen og ein i åsen ovanfor, som i dag leier opp til tunet i sør. 

Det nye visningssenteret får to universelt utforma tilkomst som begge fører til hovudinngangen: 

• sti frå nyanlagde busslommer langs fylkesvegen i nord
• sti frå den nye parkeringa langs adkomstvegen ovanfrå i sør
   

Heis gir i tillegg direkte samband mellom bygningen sin hovudetasje. Vandringa langs stien frå fylkesvegen gir den besøkande ein introduksjon til floraen på staden og eit utsyn over vatnet og dei omkringliggande fjella. 

Langs stien er det benkar som gir plass for kvile. Visningssenteret blir gradvis synleg blant trea.  Ein kan raste under overbygget til kaféen i regnvêr. Stien ovanfrå gir besøkande ein gradvis introduksjon til naturen, utsikta og visningssenteret, og leier ned til hovudinngangen. 

sett frå stien frå nedsida

Plassen framfor hovudinngangen er ein sosial møteplass og tilrettelagt for å oppleve utsikta og nyte eit måltid sommarstid. 

Romsleg møtestad
Vestibylen er ein romsleg møtestad som knyter saman alle publikumsfunksjonar som resepsjon, butikk, kafé, utstillingslokale, publikumstoalett i tillegg trapp- og heis til inngangane på andre og tredje nivå. 

Fellesareal for alle
Saman med uteområda på taka og stigane i landskapet, dannar vestibylen og kaféen sjenerøse fellesareal for gjestane, utan at dei nødvendigvis må løyse inngangsbillett. Kaféen si romslegheit og oppdelingsmoglegheit, og det utvendige amfiet sitt potensial som formidlings- og framføringsarena, gir lokale og regionale aktørar ein stad for aktivitet og opplevingar. 

kafeen

Landskap og miljø ved Astruptunet
Astruptunet ligg i ei nordvend fjellside som heller bratt ned mot Jølstravatnet. Landskapet er fuktig og frodig i form av hyller og smale terrassar. Menneskeskapte spor i form av gamle hus, oppmurte terrengformer, stiar og vegar, slyngar seg oppover i terrenget mellom oppdyrka nytte- og prydhagar. Heile området inneheld av sjeldne landskapstypar av nasjonal verdi. Anlegget er sårbart for ytre påverknad, både i form av visuelle forstyrringar og fysisk slitasje. 

Klimatiske tilpasninger og landskapsdesign
Klimaet i den nordvend skråninga mot Jølstravatnet kan vere utfordrande, men med nøye utforma uterom og presist plasserte bygningsvolum kan ein skape eit betre lokalklima. Platåa er særleg eigna tiltak sidan dei gir forbetra solforhold og rom for vegetasjon som gir skjerma forhold gjennom alle årstider. Dei som dyrkar i bratt terreng, veit at arrondering av jorda og optimalisering av sollyset er viktig for vekst. Det terrasserte landskapet medverkar til at sola treff dyrkingsnivåa og magasinerer varme. Vegetasjon dempar utstråling av varme og held temperaturen høgare og fuktigare mot bakken. Vi har nytta desse prinsippa i utforminga av landskapet rundt visningssenteret og sørga for at bygg og terreng saman dannar lokale klimasoner som legg til rette for ein artsrik vegetasjon og attraktive opphaldssoner.

Gjenoppretting av naturmangfold
Naturmangfald i området er unikt. Sidan barskogen på tomta og på oversida av tilkomstvegen no er hogge, ønsker vi å gjenskape det naturlege landskapsbiletet med revegetering av opne bjørke- og blandingsskogar, frodige sjikt med lav undervegetasjon og eit artsrikt beitelandskap. 

Restaurering og utvikling av grøne område
Vi ønsker å bruke kunnskap frå restaureringa av hagen på Astruptunet til etableringa av det nye visningssenteret, både med etableringsmetodar, komposisjonar og planteval. I området nær bygningen ønsker vi å etablere pryd- og nytteplanter med direkte referanse til Nikolai Astrups hage- og sjølvbergingkultur. Vi ønsker at besøkande skal oppleve den tydinga natur- og kulturplanter har hatt for Astrup sitt liv og kunstnarlege verksemd. 

På same måte som i tunet, ønsker vi å etablere ein gradvis overgang frå husa til landskapet. Langs bygningskroppen og på taka blir det planta frodige prydvekstar, medan det litt lenger ut i landskapet kjem nyttevekstar med grønsakar, bærbusker og frukttre som krev mindre vedlikehald. Overgangen mellom hagane og landskapet bør i framtida omdannast til eit kulturlandskap med beiting, skjøtta eng med open lauvskog.  Alle stiar får tilsvarende grus som brukt i Astruptunet, men dimensjonert og detaljert for å ivareta universell tilgjengelegheit. 

Berekraftig design og minimalt fotavtrykk
Prosjektet gir lite fotavtrykk og areala det er bygd på er i stor grad dekte av landskap og grønstruktur. Vi vil sikre gode jorddjupnar for å skape gode vekstvilkår for plantar og eit rikt mikroliv som bidrar til eit mest mogleg regenerativt økosystem. 
 

sett frå stien frå nedsida

Det terrasserte bygningsvolumet er nordvendt og gir eit behageleg, stabilt lysinnfall og ei fantastisk utsikt frå alle nivå. Bygningen si terrengtilpassing gir fleire av romma karakteristiske skrånande himlingar, og gir dessutan utstillingsrommet eit todelt snitt som gir høve for store kunstverk og kontrollert lysinnslepp. 

Bortsett frå støttemuren mot terrenget er bygningen ein trekonstruksjon av limtresøyler og -bjelkar og massivtredekker, samt ulike plate- og panelkledningar av tre både utvendig og innvendig. Utstillingsrommet er kledd med standard utstillingsveggkonstruksjon, og elles utstyrt med lettveggar som kan standardiserast og lagrast. 

Kaféen si utkraging og utstillingsrommet store konstruksjonsspenn er løyst ved hjelp av store gitterdragarar i limtre, og saman med eksponerte bjelkar og søyler, og lyse panelkledde veggar og himlingar, gir desse visningssenteret ein særeigen karakter og lun atmosfære. Golv i hovudetasjen er slipt betong, medan kontora i andre høgda har heiltregolv. Dekka er kompakte tak, dimensjonerte og detaljerte for å tåle jord, beplantning, vêrbelastning og vassavrenning. 

utstillingsrom